Reykjavík 8. nóvember 2006
Efni: Endurskoðun vegalaga,
umferðarlaga og samgönguáætlunar
Þessa dagana stendur yfir endurskoðun á vegalögum, umferðarlögum
og samgönguáætlun. Af því tilefni vilja Landssamtök hjólreiðamanna
minna Samtök sveitafélaga á
höfuðborgarsvæðinu á, að í vegalögum og samgönguáætlun er ekki
einu orði minnst á hjólreiðabrautir (tekið skal fram að
hjólreiðabraut er ekki hið sama og gangstétt).
Fram til þessa hefur vantað alla stefnu hjá sveitafélögum í lagningu
hjólreiðabrauta. Að hluta til stafar það ekki síst af því, að
hjólreiðabrautir eru ekki nefndar á nafn í vegalögum, samgönguáætlun
eða umferðarlögum.
Landssamtök hjólreiðamanna hvetja því SSH til að knýja á um að
samgönguráðuneytið móti verklagsreglur um gerð hjólreiðabrauta í
samráði við sveitafélög og hagsmunafélög. Það er ákaflega mikilvægt
að af þessu geti orðið nú þegar, svo að sveitafélög geti sjálf og
sín á milli farið að móta samræmda sjálfbæra samgöngustefnu í anda
Staðardagskrár 21.
-- Greinargerð og fylgiskjöl --
Hvað eru hjólreiðabrautir?
Hér á landi hafa gangstéttir ekki
verið hannaðar með hjólreiðar í huga. Því hafa þær ekki verið góður
kostur í samgöngum. Hröð hjólandi umferð á ekki samleið með gangandi
vegfarendum, fremur en hestar með bílaumferð. Að frumkvæði
Reykjavíkurborgar hafa aðgreindar hjólreiðabrautir aðeins verið
lagðar mjög stuttar vegalengdir og því engin reynsla komin á þær.
Þriðjungur ferða í Reykjavík er styttri en einn kílómetri, og tveir
þriðju styttri en þrír kílómetrar. Það er því stór hópur fólks, sem
auðveldlega gæti ferðast með öðrum hætti en með bílum.
Hjólreiðabraut er smækkuð mynd akvegar fyrir bíla og því ekki
gangstétt. Ef rétt er að málum staðið hafa hjólreiðabrautir sama
vægi í samgöngum og akbrautir.
Kostnaður við gerð hjólreiðabrauta er óverulegur, ef þær eru lagðar
samtímis annarri vegaframkvæmd. Arðsemi hjólreiðabrauta er
margfaldur, sé aðeins litið til heilbrigðisþátta. Að sama skapi
lækka hjólreiðabrautir rekstrarkostnað akvegakerfisins, þar sem
reikna má með fækkun ökuferða sem nemur fjölgun hjólreiðamanna. Því
fleiri sem kjósa að hjóla, þeim mun betri verður álagsdreifing í
samgöngukerfinu í heild og skilvirkni þess um leið mun betri.
Rekstrarkostnaður hjólreiðabrauta er óverulegur samanborið við
rekstur akbrauta, þar sem afl og þyngd reiðhjóla er einungis örlítið
brot af afli og þyngd vélknúinna ökutækja. Hjólreiðabrautir taka
ekki aðeins við umferð reiðhjóla heldur lika rafmagnsreiðhjóla sem
eru í hraðri framþróun um þessar mundir. Þær opna möguleika fyrir
marga sem fara vilja ferða sinna með vistvænum hætti og án þess að
vera í hættu af bílaumferð eða reyna mikið á sig. Þannig taka
hjólreiðabrautir við umferð farartækja sem ekki er talið óhætt að
séu á hættulegum akbrautum.
Innan íbúðahverfa með 30 km hámarkshraða geta hjólreiðabrautir og
gangstéttir haft forgang fram yfir akvegi. Þannig mætti auka öryggi
óvarinna vegfarenda innan þeirra svæða. Hjólreiðabrautir ætti að
leggja meðfram öllum vegum þar sem umferðin er umfram ákveðinn
fjölda ökutækja eða þar sem hætta er talin stafa af hraðri umferð.
Eðlilegur meðalhraði á hjólreiðabrautum er u.þ.b.30 km/klst.
Slysahætta er því talsvert minni þar en á akbrautum. Samræmdar
umferðarreglur gilda um akandi og hjólandi vegfarendur.
Umferðarljós, skilti og vegmerkingar eru af sama toga svo að
vegfarendur þurfa ekki að fara eftir mismunandi reglum hvort sem
þeir eru akandi eða hjólandi. Þá verða ökumenn að horfast í augu við
aukinn rétt annarra vegfarenda s.s. aðalbrautarrétt hjólreiðabrautar
o.s.frv. Hjólreiðabrautir kalla því á endurbætta hönnun akbrauta
ekki síst við gatnamót.
Vegagerðir norðurlandaþjóðanna (sem og margra annarra þjóða) hafa
þegar gefið út handbækur um stefnu sína og til leiðbeiningar um gerð
hjólreiðabrauta. Hér skulu nefndar handbækur frá tveimur löndum:
Danmörk:
Idékatalog for cykeltrafik.
(Viðurkennd sú besta) Einnig fáanleg á ensku.
Collection of Cycle Concepts.
Noregur:
Nasjonal Sykkelstrategi,
og í enskri útgáfu: National Cycling Strategy
Arðsemi
hjólreiðabrauta er ótvíræð.
Tæplega þarf að minnast á allan þann
heilsufarslega ávinning sem í hjólreiðum felst. Jafnframt má gera
ráð fyrir því, að limlestingum og dauðsföllum í umferðinni fækki þar
sem færri taka þá áhættu að aka bíl. Því fleiri sem kjósa að nota
reiðhjól spara samfélaginu gríðarlegar upphæðir. Arðsemi
hjólreiðabrauta er því margfaldur á við akvegi þótt aðeins sé litið
til heilbrigðisþátta.
Hér á landi hefur ekki verið farið út í arðsemisútreikninga á
hjólreiðum en það hefur verið gert víða erlendis. Hér eru nefnd tvö
dæmi:
Norðurlandaráð hefur gefið út skýrslu um úrval rannsókna sem sýna
fjárhagslegan ávinning af hjólreiðum. Einhverra hluta vegna tóku
Íslendingar ekki þátt í þessari úttekt:
CBA of Cycling
Frá Noregi kemur
Gang- og sykkelvegnett i norske byer
(og stutt samantekt á norsku og ensku).
Skuldbinding
Íslands um aðgerðir gegn losun gróðurhúsalofttegunda
Hjólreiðar til samgangna eru
sjálfbærar. Frá þeim stafar ekki hávaði, svifryksmengun, losun
koldíoxiðs eða annarra eiturefna. Landnýting hjólreiðabrauta gerist
vart betri. Förgun reiðhjóla og spilliefna vegna þeirra er óveruleg.
Aukin hlutdeild hjólreiða í samgöngum er því langbesti kosturinn til
að fullnægja skuldbindingarloforðum s.s. mælt er með í
Staðardagskrá 21 sem og öðrum alþjóðaskuldbindingum sem varða
stefnu í loftslagsmálum.
Nú þegar stefnir í
neyðarástand í loftslagsmálum heimsins. Ísland getur ekki
skorast undan því að bregðast við með afgerandi hætti. Þriðjungur
gróðurhúsalofttegunda á Íslandi
stafar af samgöngum (pdf 3.0Mb). Það ætti því að vera skylda
samgönguráðuneytisins og sveitafélaga að bregðast við nú þegar og
breyta stefnu sinni í samgöngumálum. Ísland stendur öðrum þjóðum
langt að baki við að hvetja almenning til notkunar sjálfbærra
farartækja. Engin lausn í samgöngumálum er jafn áhrifarík og að
byggja upp hjólreiðabrautakerfi sem er samkeppnishæft við akbrautir,
ekki síst í þéttbýli. Samgönguráðuneytið verður að móta
verklagsreglur eins og nágrannalöndin hafa gert, svo að
hreppapólitík sveitafélaganna stöðvi ekki þá framþróun. Til að svo
geti orðið verða skýrar verklagsreglur um gerð hjólreiðabrauta að
komast í vegalög og samgönguáætlun til jafns við akbrautir.
Vefsíður,
fylgiskjöl og upplýsingar í tölum
Idékatalog for cykeltrafik. (Sjálf
handbólkin pdf. 15.3Mb)
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=9178
Collection of Cycle Concepts:
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=17291
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=11566
Nasjonal sykkelstrategi:
http://www.vegvesen.no/servlet/Satellite?cid=1069341245354&pagename=vegvesen/Page/SVVsubSideInnholdMal&f=true&c=Page
CBA of Cycling
http://www.norden.org/pub/sk/showpub.asp?pubnr=2005:556
Gang- og sykkelvegnett i norske byer
http://www.shdir.no/aktiveskolebarn/fakta/gang__og_sykkelvegnett_i_norske_byer_46141
http://miljo.toi.no/index.html?25810
Cycling: the way ahead for town and cities (European Commission)
http://ec.europa.eu/environment/cycling/cycling_en.htm
UK National Cycling Strategy. (Department for Transport)
http://www.dft.gov.uk/stellent/groups/dft_susttravel/documents/page/dft_susttravel_503877.hcsp
Trafikdage på AAU, 2002 (Civilingeniør Troels Andersen, Odense
Kommune)
http://www.cykelby.dk/pdf/cykelvenliginfrastruktur.pdf
(pdf 1.0 Mb)
http://www.sykkelby.no
http://cykelby.dk
Odense – Danmarks Nationale Cykelby
http://www.cykelby.dk/pdf/cykel_inet.pdf
(pdf 2.5Mb)
http://www.nationaler-radverkehrsplan.de/
Odense
Magasinet 2002 (pdf 7,6 MB)
Odense
Magasinet 2001 (pdf 1,3 MB)
http://www.completestreets.org/
http://www.share-the-road.org/
Þingsályktunartillgaga sem lýtur að því að koma hjólreiðabrautum í
vegalög.
http://www.althingi.is/altext/133/s/0082.html
Umsagnir Landssamtaka hjólreiðamanna við tillögu að breytingu á
vegalögum má finna á vef samtakana
http://hjol.org
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/071106.htm
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/081106.htm
Skýrsla
Vegagerðarinnar frá 2001 um losun gróðurhúsalofttegunda og samgöngur
http://www.samgonguraduneyti.is/media/Skyrsla/grodurhusaloft.pdf
(pdf 3.0Mb)
Fyrir hönd Landssamtaka hjólreiðamanna
______________________________________
Magnús Bergsson
