Leiðin að kökuhlaðborðinu...

...og heim aftur eftir Magnús Bergsson  4. kafli

Ég hafði átt frábæra nótt. Grasbalinn sem ég hafði tjaldað á hafði farið mjúkum höndum um skrokk minn. Ég var því úthvíldur með stórt bros á líkama og sál. Ég hafði vaknað við veikt suð flugna sem sveimað höfðu milli tjaldlagana. Í gegnum tjaldið mátti svo heyra létt seytl lækjarsprænu sem rann rétt fyrir utan. Úr suðri mátti svo heyra þyngri nið Sauðár úr gili þar skammt frá. 

Við Sauðá Eftir léttan morgunmat fannst mér tilvalið að rölta um svæðið og njóta þessa staðar og stundar sem þessi blíða náttúra gaf mér. Ég rölti í átt að Sauðá  og Sauðárfossi og niður með ánni í átt að Jöklu. Ég hlaut að vera langt undir yfirborði fyrirhugaðs lóns. Ég gekk því upp eftir veginum sem lá upp á Lambafell þar sem í miðjum hlíðum mátti sjá skilti. Það stóð heima. Á því stóð 625 m h.y.s. Ég hafði þá tjaldað u.þ.b. 50 metrum undir yfirborði lónsins. Nú fór ég að sjá þennan sælureit í öðru ljósi. Sú notalega tilfinning sem hafði fyllt huga minn rauk nú út í veður og vind. Skyndilega var eins og svartur skuggi lægi yfir þessum stað. Ég dreif mig niður að tjaldi og pakkaði farangri saman. Á meðan fór hugur minn um framtíðina og leiddi ég hugann að þeim staðreyndum sem hryðjuverk virkjananna átti eftir að leiða yfir þetta svæði. Þó svo ég hefði tjaldað u.þ.b. 50 metrum undir yfirborði lónsins þá á yfirborð þess eftir að lækka árlega allt að 70 metrum snemma á vorin. Það yrði því ekki beinlínis sælureitur hér eftir tæp 10 ár. Það var líklegra að þarna væri þykkt lag af drullu eða fínum ryksalla og yfirborð lónsins allt að 20 metrum neðar.  Ég kvaddi því náttstaðinn með söknuði því það var allt eins líklegt að pólitískir ræflar og Landsvirkjun létu hryðjuverkið verða að veruleika.
 Enn var himinninn þungbúinn þó spáin hefði boðað annað en ekki kom dropi úr lofti . Ég hafði orðið var við nokkra umferð um morguninn en vonaðist til þess að hún væri liðin hjá. En ég hafði ekki farið langan veg þegar ég fór að mæta bílum. Og á bílaplani við fyrirhugað stíflustæði var bæði troðfull rúta og fólksbíll. Fyrir neðan í gilinu mjakaðist upp vörubíll með sprengimottur. Líklega voru sprengingarnar það sem Landsvirkjun kallaði umhverfismat. Þarna voru þessi óféti búin að eyðileggja hlíðarnar beggja vegna gljúfursins og nokkuð öruggt að náttúran átti eftir að bera ör um aldur og ævi. Þetta staðfesti þann grun minn að þó svo að á yfirborðinu ætti að líta svo út að farið hefði fram umhverfismat þá var búið að ákveða á byggja þennan hrylling hvað svo sem umhverfismat leiddi í ljós. Þessi ráðagerð á eftir að vera okkur til ævarandi skammar.  Maður hefði haldið að Steingrímsstöð hefði kennt okkur lexíu en svo virðist ekki vera. Nú verður tjónið enn meira. Ráðamenn þessarar þjóðar hafa breytt fjallkonuni í hóru og þeir eru hennar hórmangarar.
Horft til austurs í 625m y.s.  Kárahnjúkar sjást til vinstri Ég gekk meðfram gljúfrinu til norðurs. Það var sérkennilegt að hlusta á þungan nið þessarar forarvilpu, Jökulsár, langt fyrir neðan gljúfurbarminn. Handan við gljúfrið voru enn á sínum stað þúfur og steinar sem ég hafði staðið við tveimur árum áður þegar ég átti leið um Vesturöræfi. Það var þó heldur bjartara í þetta skiptið og því mundaði ég myndavélina óspart. Víða við gljúfurbarminn mátti sjá stórar sprungur þar sem gríðarstór stykki áttu fyrr eða síðar eftir að falla niður í beljandi fljótið. Þá rifjaðist upp fyrir mér bullið í Ómari Ragnarssyni og virkjanasinnum, sem höfðu haldið því fram að eftir að búið væri að stífla þá væri hægt að aka eftir þurrum árfarveginum og skoða gljúfrið neðan frá. Á hverjum klukkutíma flytur Jökulsá 120 tonn af leir, sandi og möl niður í Héraðsflóa um leið og hún hreinsar farveg sinn og þar á meðal í gljúfurbotninn.
Eftir hálftíma göngu norður með gljúfrinu ákvað ég að fara á hjólinu norður að Hafrahvömmum sem eru rétt norður af Dimmugljúfrum. Kári landvörður hafði sagt mér að það væri mun skemmtilegra að skoða gljúfrið þar. Þegar ég svo kom aftur á bílastæðið tók ég til við að bryðja nesti. Þá kom þar að jeppi. Fólkið virtist eins og svo margt annað vera komið þangað til að skoða gljúfrið, það góndi álkulega fram fyrir húddið en sá ekkert. Og þar sem skoðunarferðin kostaði gönguferð snéri það bílnum við og fór. Ég vona að ég þurfi ekki að sjá þetta aftur. Þetta var líklega fólkið sem taldi sig hafa farið að skoða gljúfrið og því er líklega líka sama þótt þarna verði stíflað. Um leið og bíllinn var horfinn úr augsýn og fnykurinn svifinn frá lagði ég af stað. Upp á hæðinni var Landsvirkjun búin að reisa skúrræfil og þar við var verið að færa sprengimotturnar yfir í gám. Örlítið vestar voru búðir Landsvirkjunar.
Horft til suðurs í 625 m. Allt þetta svæði framundan fer á kaf ef af virkjun verður. Uppi á Lambafelli var gott útsýni. Ég gaf mér tíma til að ganga út frá veginum til beggja átta, virða fyrir mér landslagið og festa það á filmu. Þá varð ég var við það hvað óstjórnin í umferðarmálum á svæðinu var í raun alvarleg. Ég sá tvo jeppa með tjaldvagna í eftirdragi kjaga utanvegar meðfram Laugarvallaá. Alls staðar þar sem steinum hafði verið raðað þversum í hjólför til að hindra nýja slóðamyndun hafði einfaldlega verið keyrt yfir þá eða mynduð ný slóð fram hjá þeim. Það var greinilegt að bílstjórar höfðu ekki meiri greind en sauðfé.
Fljótlega kom ég svo að afleggjara sem Kári hafði bent mér á og þegar ég kom niður á bílastæðið var þar mannlaus bíll! Fremur óvenjulegt þar sem það leit út fyrir að eigandinn hafði tekið sér á hendur gönguferð niður að gljúfrinu. Ég mætti líka fjögurra manna fjölskyldu á leið minni niður að gljúfurbarminum. Það var rétt hjá Kára, þetta var stórkostlegur staður. Þarna sá maður hrikalega hamraveggina og lagskipt jarðlögin eins og tertu í kosmískri stærð. Fyrir neðan drundi þungur niður árinnar sem fyllti loftið af dramatískum krafti. Norður eftir í Hafrahvömmum sá maður skemmtilegar jarðmyndanir þar sem áin hafði sorfið dranga og dældir einhvern tíma í fyrndinni því áin buldi nú í gljúfrinu töluvert neðar.
Ég var þarna dágóða stund, 20 mínútur,  40 mínútur, man það ekki.  Það var tómur magi sem vakti mig úr þessu draumkennda ástandi. Ég ætlaði að fá mér bjúgnastykki þegar ég kæmi upp að hjólinu. Þegar þangað var komið tyllti ég mér á stein. Milli skósólanna lá nokkuð myndarlegur mannaskítur. Þá var eins og ég vaknaði úr roti, ég leit yfir sundurtætt „bílastæðið“. Þvílíkur skeinivöllur. Alls staðar mátti sjá klósettpappír undir steinvölum. Ekki lá alls staðar mannskítur með þessum klósettpappír svo það var nokkuð ljóst að þarna hafði kvenfólk verið að kasta af sér vatni. Það er nokkuð ljóst að ég ætlaði mér að skrifa um þetta á heimasíðu icebike.net. Ég ætti jafnvel að þýða nokkra velvalda kafla úr bókinni „How to shit in the woods“. Það veitti greinilega ekki af því að kenna Íslendingum að gera þarfir sínar í náttúrunni. Ég ákvað að fara af þessu plani og borða bjúgað annars staðar. Þegar ég kom aftur upp að vegamótunum gerði ég aðra tilraun til að fá mér bjúga og tyllti mér á stein. Fram hjá mér í suður fór bíll merktur Landvernd, síðan Við Hafrahvamma Landsvirkjun og þá fór einn ómerktur niður að gljúfrinu. Sá bíll kom hins vegar aftur skömmu síðar um leið og ég var að leggja í hann. Þarna var á ferðinni fleira fólk sem taldi sig vera að skoða landið á jeppa sínum. Það hafði líklega tekið einn hring á Skeinivöllum og hugsanlega látið sitt eftir liggja. Það er leiðinlegt hvernig komið er fyrir þessu svæði. Níu árum áður hafði vart sést hjólfar en nú var svæðið útatað hjólförum bíla. Enginn virtist bera virðingu fyrir náttúrunni og enginn virtist geta notið hennar nema í gegn um blikk, plast og gler.
Nú fór ég um veg sem var greinilega mikið keyrður.  Lá hann vestan við Hjallafjall, um Skógarháls og niður í Góðagil að Reykjará. Þar við vaðið er hægt að fara eftir slóð sem liggur að Laugarfelli sem er gamalt heiðarbýli sem fór í eyði 1906, Vesturdalur er þar vestan við. Ég fór hins vegar áfram norður, upp með hlíðum Múla þar til ég kom að  Fiskidalshálsi. Þar er að finna vörðu sem ber fagurt vitni um gott handbragð forfeðra okkar. Þessar vörður er að finna á mörgum stöðum á þessum slóðum og voru þær byggðar á síðustu öld þegar byggð var sem mest á þessu svæði. Þessi varða hefur hins vegar greypt sig svo í huga minn frá því níu árum áður að mér fannst ég verða að staldra við og virða fyrir mér útsýnið. Frá þessum stað er hægt að sjá austur um Jökuldal og suður um Vesturöræfin. Við vörðuna góðu var hins vegar að myndast samansafn af túristavörðum sem eru grjóthrúgur oftast nær, byggðar af bílafólki þegar það fer úr hýslum sínum til að viðra sig. Ég gat því ekki staðist það og dreifði úr þessu grjóti svo staðurinn tæki aftur sína fyrri mynd. Gamla varðan ein og sér gat sagt stórmerka sögu liðinna ára  en grjóthrúgur nútímans segja aðeins hversu margir komu við til að kúka eða pissa.
Á Fiskihálsi tengist slóðin F-910 milli Kverkfjalla og Brúar í Jökuldal. Fyrir neðan bæinn var fyrrum náttúrulegur steinbogi á jökulsá  og mun bæjarnafnið af því dregið.  Á Brú hugðist ég kaupa eitthvað góðgæti, setja heitt vatn á brúsann, losa mig við rusl og spyrjast fyrir um framhaldið. En þegar þangað kom var afgreiðsluskúrinn á bak og burt. Ég mátti s.s. vita það, ef ég mundi rétt þá hafði það komið í fréttunum þegar Olíufélagið ákvað að loka sjoppuni. Það verður því varla oftar skrifað um þennan stað í ferðasögum erlendra hjólreiðamanna.
Það var farið að halla að kvöldi laugardags. Ég varð að vera mættur á Hallormsstað fyrir kl. 17:00 næsta dag þ.e.a.s. ef ég ætlaði að komast á KÖKUHLAÐBORÐIÐ sem mig hafði dreymt svo lengi um. Deginum var því hvergi nærri lokið hjá mér. Ég vildi helst fara þvert yfir Fljótsdalsheiði eftir gamalli þjóðleið sem kölluð er Klausturselsvegur. En þar sem ég var ekki með heppilegt kort í óvissuferðir (M&M 1:300.000) þá ákvað ég að tala við einhvern á Brú. Ég teymdi því hjólið að útihúsum þar sem ég heyrði umgang. Þar var bóndi að dytta að vinnuvél. Þegar ég sýndi honum leiðina og spurði um slóðann sagði hann aðeins: „Andskotinn, er þessi leið líka sett á kort, þetta er vegleysa! Ef þú ert að fara yfir í Fljótsdal þá er best að fara inn Hrafnkelsdal og þar upp á heiðina“.
Við Hafrahvamma Með þessar upplýsingar lagði ég af stað fullur sannfæringar um að ég gæti þetta þó það yrði erfitt. Alltént, þá kannaðist maðurinn við að þarna lægi einhver slóð. Ef fólk talaði um vegleysu þá var reynsla mín sú að um vegleysu fyrir bíla var að ræða, en ekki hjól. Á því höfðu fæstir vit. Ég vildi fara um slóða sem ég hafði ekki farið um áður og var tilbúinn til að leggja svolítið á mig fyrir það.
Þegar ég hjólaði út Jökuldal gerði stafalogn. Kvöldsólin gaf frá sér sérkennilega skarpa birtu svo að hlíðar Hnefils og annarra fjallstinda glóðu sem gull. Mikið skelfing er gaman að lifa þessa fegurð
Hentist ég nú áfram með dynjandi „Party Zone“ á Rás 2 í eyrunum. Það var orðið langt síðan ég hafði getað hjólað svona hratt. Rafallinn á hjólinu gat því gefið rafhlöðunum fulla hleðslu um stund. Þegar komið var á hæðina móts við bæinn Grund blasti við mér ótrúleg sjón. Inn dalinn ruddist dalalæðan eins og risastór flóðbylgja. Þar sem ég bjóst við því að hún væri fremur blaut, köld og dimm ákvað ég að fá svolitla orku áður en ég mundi stinga mér í hana. Settist ég því á fiskikassa í vegkantinum og sauð þurrmat að viðbættum núðlum og síðasta bjúganu sem nú var orðið nokkuð súrt. Úr þvottavatninu bjó ég svo til rótsterkt kaffi. Veggur dalalæðunnar átti stutt eftir til mín þegar ég hafði lokið við að taka saman dótið og klæða mig í buxur, húfu og vettlinga. Það passaði líka, þokan var bæði blaut og ótrúlega dimm og var ég nærri búinn að missa af afleggjaranum inn að Klausturseli.
Dimmugljúfur Við Klaustursel yfir Jökulsá er elsta brú á Íslandi sem enn er í notkun. Var hún smíðuð 1908 þegar Klausturselsvegur yfir Fljótsdalsheiði var talinn til þjóðvega.
Tók ég nú stefnuna eftir vegslóða aftur upp með Jökulsá en nú að austanverðu og bjóst ég við því að fylgja línuveginum upp á Klausturselsheiði. Ekki markaði greinilega fyrir vegi umhverfis línustæðið svo ég varð fremur svartsýnn á að ég fyndi slóðann. Var nú orðið svo dimmt að skyggnið var vart meira en 10 metrar. Kom ég nú að girðingu sem lá um tún eyðibýlisins Goðafoss. Þá rak ég augun í rifið moldarbarð eftir fjórhjól sem líklega hafði farið þar um á þessu sumri. Förin lágu upp í hlíðina. Elti ég þau um stund og ekki leið á löngu þar til slóðin varð greinilegri. Þarna var þá slóðinn fundinn. Teymdi ég nú hjólið upp hlíðina í hendingskasti. Ekki leið heldur á löngu þar til að það rofaði til og glitta fór í bláan himin. Þessi slóð var greinilega ófær fyrir bíla. Mikið hafði runnið úr slóðinni og hafði meira að segja ökumaður fjórhjólsins þurft að sýna hæfileika til að potast með það upp hlíðina. Þegar upp var komið var orðið heiðskírt. Kastaði ég af mér fötum enda aftur orðið hlýtt og reyndar var ég kófsveittur eftir átökin upp á fjallið. Ég gat verið viss um að ég fengi að vera í friði fyrir vélvæddu rusli næstu 12 tímana. Ótrúlega mikið var um sauðfé þarna. Ég gat því vart talist einn. Það tók hins vegar allt á rás eftir að hafa gónt um stund á þennan hálfnakta mann. Fyrst ég var kominn hingað og slóðin virtist fær hjólandi og gangandi var tími til kominn til að finna heppilegan náttstað.
Á heiðarbrúninni var stórfenglegt útsýni. Settist ég niður við vörðu og gleymdi mér um stund. Náttúrufegurðin var stórkostleg, með dalalæðuna upp í miðjar hliðar í Jökuldalnum og rauðan og bláan himin frá norðri til suður. Það var ekki fyrr en ég var orðinn kaldur að ég stóð á fætur og skyggndist um eftir náttstað. Ég ákvað að hjóla áleiðis upp eftir læk sem kom ofan af heiðinni. Ég var því farinn að sjá víðáttur Fljótsdalsheiðar með Snæfell í baksýn þegar ég ákvað að slá upp tjaldi við lækjadrögin.
Ég vaknaði við ofboðslegan hita í tjaldinu. Klukkan orðin sex, sólin komin upp og blæjalogn. Alls staðar heyrðist í mófuglum auk þess sem mýflugur lömdu ytra tjaldið í gríð og erg. Öðru hverju mátti heyra í stærri flugum þjóta hjá í sínu daglega amstri. Eftir að hafa skriðið úr svefnpokanum steinsofnaði ég aftur.
Klukkan var orðin tíu þegar ég vaknaði í annað sinn. Nú varð ég að vera snöggur. Ég gleypti í mig restina af brauðinu og pakkaði saman búnaði. Leiðin lá nú um greinilega slóð nærri háspennulínunni.  Reyndi ég að elta slóð fjórhjólsins en hún gat verið allt að tveggja mánaða gömul. Það hafði greinilega verið bleyta þegar það fór um.  Það hafði hins vegar ekki rignt í margar vikur á þessu svæði. Það hafði aftur á móti ekki farið sömu leið til baka því hjólfarið var aðeins eitt. Af hjólförunum að dæma hafði ökumaðurinn ekki sólundað tíma sínum í einhvern leikaraskap. Förin voru þráðbein. Það var því líklegt að förin myndu leiða mig rétta leið niður í Fljótsdalinn. Þarna voru líka nokkuð dreifð hófaför hesta sem stefndu til suðurs.  Margar gamlar vörður gáfu líka ótvírætt til kynna að ég var á réttum stað.  Ég taldi mig því í góðum málum.  Eftir nokkra stund kom ég að grýttum mel þar sem ég týndi slóðinni. Ég reyndi að finna slóðina aftur en allt kom fyrir ekki. Fjórhjólið hafði ekki farið eftir gömlu þjóðleiðinni og það var ekki að sjá að það hafi farið línuveginn. Ég ákvað því að fara línuveginn þar sem stórvikar vinnuvélar höfðu einhvern tíma rist djúpt í jarðveginn.Á Fiskidalshálsi
Tóku nú við mýrarflákar og þurfti ég hvað eftir annað að fara í vaðskóna til að vaða fúamýrar og lækjasprænur. Vélar línumanna höfðu myndað svöðusár á ýmsum stöðum og annars staðar hafði verið púkkað grjóti í dældir og lægðir. Sá ég nú eftir því að hafa ekki frekar fylgt gömlu þjóðleiðinni en mér sýndist hún liggja um þurra mela örlítið austar. Ég gat talist nokkuð heppinn að hafa farið þessa leið eftir alla þessa þurrkatíð. Ég hefði ekki boðið í það að fara þessa leið í rigningartíð.
Klukkan var nú farin að ganga eitt eftir hádegi og mér fannst ekkert ganga. Huggaði ég mig við það að ég hafði enn fimm tíma til að koma mér á kökuhlaðborðið í Hallormsstað. Þar kom líka að mýrin tók enda.  Kom ég nú að djúpum hjólförum þar sem bíll hafði lent í vandræðum og snúið við. Elti ég hjólför hans eftir greinilegum slóða um Krossvatnshæðir í átt að Grjótufs ofan við bæinn Bessastaði en þar liggur virkjanavegur upp frá Fljótsdal upp á Fljótsdalsheiði. Við tóku melar og móar. Hentist ég nú áfram eins og í rússíbana á moldarvegi þar til komið var á virkjanaveginn klukkan þrjú. Taldi ég mig hafa nægan tíma og staldraði því við húsvegginn að Skriðuklaustri til að klára matarleifarnar úr töskunum. Mikill vindur var nú af hafi og inn Fljótsdalinn. Það boðaði bara streð að Hallormstað.
Það stóð líka heima. Sóttist mér ferðin seint og var farinn að hugsa að ég fengi nú ekki mikið næði við kökuátið. En þar kom að ég komst á minn langþráða stað klukkan 16:55. Í anddyrinu mætti ég þjóni og sagði við hann umbúðalaust: „Ég ætla að komast í hlaðborðið“. „Já, ...við lokum eiginlega eftir 5 mínútur“. Mér hvellbrá. Er ekki opið til klukkan sex? Ég æddi inn í salinn og þar var enn fólk að háma í sig bakkelsið. Fyrir aftan mig heyrði ég: Á Klausturselsvegi „Nei, en þú hefur enn tíma, við tökum ekki strax af borðinu. Ég settist því við borðið mitt sem ég var vanur að sitja við í þessum átveislum. Að vanda, þá var þetta eitt af glæsilegustu hlaðborðum sem finna mátti á landinu. Og nú var botnlaus tunna mætt á svæðið. Þarna voru heitar og kaldar tertur. Brauðtertur og rjómatertur, jólakökur og smákökur. Brauð með síld og brauð með hangikjöti. Kaffi, kakó, mjólk og ávaxtasafi. Ef rjómaterta kláraðist þá var einfaldlega strax komin önnur terta og nú með nýju bragði. Klukkan var nærri orðin sex, ég búinn að standa í ævintýralegum mokstri þegar þjónustufólkið fór að tína af borðinu. Það var líklega kominn tími til að þakka fyrir sig og hverfa á braut.
Vá!  Ég stóð á blístri. Ég settist á grasflötina framan við sundlaugina og dæsti um stund. Ég var líklega kominn með orku til að hjóla aftur til Reykjavíkur. En áætlunin dagsins gerði aðeins ráð fyrir að fara til Egilsstaða. Þar ætlaði ég svo að taka því rólega tvær nætur.
Eftirleikurinn var því auðveldur. Vind var farið að lægja og því litill mótvindur alla leið til Egilstaða. Á tjaldstæði kaupfélagsins var allt of mikið af bílum. Reynslan hafði líka kennt mér að unglingarnir á staðnum hafa oftast nær þanið bílbeyglur á svæðinu og haldið vöku fyrir tjaldbúum langt fram á nætur. Ég ákvað því að fara yfir Löginn, yfir í Skipalæk í Fellabæ. Þar var tjaldsvæði sem ég hafði haft góða reynslu af og fáir vissu af.  Um kvöldið gerði ég ekkert annað en að tjalda, tæma allt rusl úr töskum og flatmaga í heita pottinum, pakksaddur langt fram á nótt.

Á Fljótsdalsheiði

Á Fljótsdalsheiði

Nęsti kafli

 

Til baka ķ yfirlit feršasagna