Hjatruarlisti

Hér fyrir neðan er umfjöllun um hjátrú Íslendinga á ýmsum sviðum, einkum þeim sem tengjast náttúrunni á einhvern hátt. Þetta á að geta nýst landvörðum í starfi og tengja saman náttúru og þjóðtrú. Enn sem komið er hef ég fært inn aðeins þrjú atriði en hugmyndin er að færa inn öll þau atriði sem finnast í listanum hér fyrir neðan (og er hann aðeins hluti þeirra atriða sem finnast í bókinn eftir Símon). Heimild Stóra hjátrúarbókin eftir Símon Jón Jóhansson

Auðnutittlingur
Baldursbrá
Beitilyng

Blóðberg:

Lækningarmáttur: Lengi hafa menn haft trú á lækningarmætti blóðbergstes, þ.e. seyðis af blóðbergi, sem soðið er drykklanga stund og vissulega hefur það hressandi áhrif. Sumir telja blóðbergste gott við timburmönnum, höfuðverk, tíðateppu, þvagstemmu, flogaveiki, kvefi, harðlífi, hjartveiki og svefnleysi. <...>
Hreinlæti: Það tíðkaðist áður fyrr að leggja blóðberg í fatakistur eða hafa það inni í húsum til að bæta lykt.
Tákn: Áður fyrr settu þýskar brúðir blóðberg í skó sinn fyrir brúðkaupið enda var jurtin talin tákn tryggðar og undirgefni <sbr. ganga með grasið í skónum...>

Blóm
Brönugras
Einir
Fálki
Fífill
Fjandafæla
Fjögurra blaða smári
Flugur
Freyjugras
Gleym-mér-ei
Gras af kirkjuþaki
Hestar
Himbrimi
Hrafnaklukka
Hrossagaukur
Hunang
Kettir
Kjói
Kóngulær
Kría
Krossmaðra

Lóa

Upprunasaga: Sagan segir að lóan hafi ekki verið sköpuð í öndverðu eins og flestir aðrir fuglar. Þegar frelsarinn var barn var hann einu sinni að dunda sér við að búa til leirfugla að gamni sínu ásamt öðrum gyðingabörnum. Kom þá að börnunum Sadúsei nokkur og skammaði þau fyrir að búa til fuglana á sabbatsdegi og ætlaði að eyðileggja þá. Þá brá frelsarinn hendi yfir leirfuglana og flugu þeir þá upp og sungu: "Dýrðin, dýrðin."
Upprunatengsl við manninn: Það er gömul trú að lóan fari ekki burt af landinu á haustin heldur sofi í klettasprungu þar til vorhlýjan veki hana að nýju. Hefur hún þá laufblað í nefinu og taki menn það af henni deyr hún. En það er einnig hægt að taka lóuna í þessu ástandi og fara með hana inn í hlýtt hús og lifir hún þá af og vakir til vors. Sagt er að maður nokkur hafi gengið fram á sjö sofandi lóur í klettasprungu snemma vetrar. Allar höfðu þær laufblað í nefi. Maðurinn tók laufblaðið af einni lóunni. Vorið eftir fór hann og vitjaði lóanna, þá voru sex þeirra flognar burtu en visin laufblöðin lágu eftir. Lóan sem maðurinn tók laufblaðið af var aftur á móti dáin. Fyrir þessa synd mannsins er sagt að Drottinn almáttugur hafi lagt það á menn að öll börn skyldu fæðast með bryggði í hjarta og þess vegna gráta ungbörn þegar þau fæðast.

Burt hann fór, en bera kíf

börn í hjarta ungu

fyrir þá, sem lítið líf

lét í klettasprungu

(Gísli Brynjólfsson: Ljóðmæli, 284)

Lómur
Maríuerla
Maríustakkur
Maríuvöndur
Mávur
Mjaðjurt
Músarrindill
Nautgripir
Óðinshani
Reynir
Rjúpa
Rósir
Sauðfé
Selur
Skarfur
Skjór
Skógarþröstur
Smyrill
Snjótittlingur
Sortulyng

Spói

Veður: Um spóann er sagt að þegar hann langvellir eða hringvellir á vorin sé öllum vetrarhörkum lokið en ekki fyrr:

Heyló syngur sumarið inn,

semur forlög gaukurinn,

áður en vetrar úti er þraut

aldrei spóinn vellir graut.

(Jón Árnason: Íslenskar þjóðsögur og ævintýri I, 620)

Ógæfa: Í Noregi var til sú trú að dritaði spói á karlmann við slátt brotnaði ljárinn hjá honum áður en langt um liði. Yrði kona fyrir dritinu brotnaði hrífan.

Steindepill
Surtarbrandur
Súla
Svala
Svanur
Svartbakur
Sýkisgras
Tágamura
Teista
Tjaldur
Tómatar
Tungl
Ugla
Umfeðmingsgras
Vallhumall
Veður
Þjófarót
Þrætugras
Önd
Örn